İdrar sedimenti, idrarın bekletilerek ya da özel bir tıbbi cihaz yardımıyla dibe çöken kısmına verilen addır. İdrar sedimentinin incelenmesi, ucuz ve kolaylıkla uygulanabilmesi açısından aile hekimliği tarafından hastalıklarda sık başvurulan bir tanı yöntemidir. Birinci basamak olan aile sağlığı merkezlerinde idrar sedimentini değerlendirme yeteneğine sahip aile hekimlerinin olması birçok kolaylık sağlamaktadır. Bu yöntem ile böbrek biyopsisi yapmadan hastalığın sebebi, vücuttaki aktivitesi ve şiddeti hakkında bilgi edinilebilir ve birçok hastalık tanınabilir.

İdrarın içerisinde bulunan şekilli elemanların ve hücrelerin iyi görülebilmesi için yüksek osmolariteye ve asidik pH'a sahip, taze elde edilmiş sabah idrarından tahlilin yapılmış olması tercih edilmelidir. Hastadan alınan bu idrarın 3000 devirli santrifüjde 5 dakika çevrilmesi, tüpün üstündeki idrardan protein bakılması ve çökelti kısmından sediment muayenesi için yararlanılması en pratik yollardan bir tanesidir. Santrifüj edilmeden sedimente bakmak sağlıklı bir yöntem değildir. İdrar sedimentinin incelenmesinde hücreler ve oluşumlar dikkatle incelenmelidir.

İdrar sedimenti, idrar örneği toplama, sedimenti hazırlama ve sediment inceleme olarak üç kısımda yapılmaktadır. Bu görevi yapan kişiye laborant denmektedir. İdrar sedimenti, idrar yolu enfeksiyonu şüphesinde, böbrek hastalıklarında ve bazı hastalıkların izlenmesi için yapılmaktadır. Sabah ilk idrarının alınması, bölgesel yıkamadan sonra orta idrarın alınması en uygun olanıdır. İdrar örneği oda sıcaklığında 3-4 saat kalabilmektedir.

İdrar sedimentinde görülebilecek başlıca hücre ve yapılar şunlardır:

İdrar sedimentindeki bu hücreler ve yapılar, idrar yolu enfeksiyonları, böbrek hastalıkları, metabolik bozukluklar ve diğer çeşitli durumlar hakkında önemli ipuçları verebilir. Bu yüzden idrar sedimentinin dikkatle incelenmesi hayati önem taşır.

İdrar sedimenti, basit ve etkili bir tanı yöntemi olarak birçok hastalığın teşhisinde önemli rol oynar. Aile sağlığı merkezlerinde bu yöntemin doğru ve dikkatli bir şekilde uygulanması, hastaların hızlı ve doğru bir şekilde tanı almasını sağlar. Bu nedenle, idrar sedimentinin incelenmesi konusunda eğitimli ve deneyimli sağlık personelinin bulunması büyük önem taşımaktadır.