Boşaltım sisteminin bir organı olan mesane ya da idrar kesesi, karnın alt bölümünde, pelvis boşluğunda yer almaktadır. Erkeklerde idrar kesesinin önünde pubis kemiği, arkasında rektum, altında prostat bezi bulunmaktadır. Kadınlarda ise mesanenin önünde pubis kemiği, arkasında rahim yer almıştır. İdrar kesesi, böbreklerden üreterler vasıtası ile gelen idrarın geçici olarak depolandığı, kaslardan oluşmuş torba biçiminde, genişleyebilen bir organdır. Üzeri periton adı verilen karın zarı ile örtülüdür.

İdrar kesesi boşken önden arkaya yassı, üçgen biçiminde, dolduğu zaman ise çatı kemiği boşluğuna, yukarıya, karna doğru genişler. İç yüzeyini kaplayan mukoza, özel bir örtücü epitel dokusundan oluşmuştur. İdrar, üreter adı verilen iki boru aracılığıyla böbreklerden idrar kesesine gelir ve üretra ismi verilen idrar yoluyla dışarıya atılır. İdrar kesesinin iç yüzünde üç delik vardır. Bunlar, her iki böbreğin süzdüğü idrarı idrar kesesine ileten üreterlerin açıldığı iki delikle, içeride toplanan idrarın idrar kesesi boynu denen alt kısmından dışarı atılmasını sağlayan üretra deliğidir.

Normalde idrar kesesi, 300-400 mililitre kadar idrar alır ve idrar biriktirme kapasitesi iki litreyi bulur. Ancak bazı anormal hallerde daha da genişleyebilir. İdrar boşaltma (miksiyon) omurilikte bulunan bir merkezden yönetilen sinirsel bir refleksin kontrolünde olmakla birlikte, birey bilinçli olarak da bu fonksiyona katılabilmektedir. İdrar kesesinin kas tabakası kasılınca, üretranın çevresindeki büzücü kaslar gevşeyince açılmakta ve idrar dışarı atılmaktadır. İdrar kesesinin kasılmasında etkili olan üretrayı saran çizgili kaslar istemle hareket ettiğinden, istendiğinde idrar edilebilir ya da tutulabilir.

İdrar kesesi iltihabına genel olarak sistit ismi verilir. İdrar ederken ağrı ve yanma biçiminde şikâyete yol açar. İdrar kesesinin doğuştan bozukluklarında (ektopik mesane) bazen idrar göbekten ya da karın ön duvarından bir yerden dışarı sızabilir. İdrarın kanlı olarak gelmesi (hematüri) durumunda idrar kesesi içinde papillom şeklinde iyi huylu bir tümörün ya da taşın varlığı düşünülmelidir. İdrar kesesi kanserlerinde de idrar kanlı gelebilir ve enfeksiyon bulunur. İdrar kesesi taşlarını eritmeye yarayan etkili bir ilaç pek yoktur. Ancak litotris isimli aletle üretradan girilerek idrar kesesi taşlarını kırıp, su ile yıkayarak dışarı çıkarmak mümkün olabilmektedir.

İdrar kesesi sağlığını korumak için dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar şunlardır:

Bu önlemler, idrar kesesi sağlığının korunmasına yardımcı olabilir ve olası hastalıkların önüne geçebilir.