İdrar tetkiki, genel olarak herhangi bir hastalık belirtisi olduğunda yapılan bir testtir. İdrar tetkiki, idrarda var olan hastalıkları değerlendirerek, idrar yolu enfeksiyonlarından, şeker hastalığına kadar birçok hastalık hakkında bilgi verir. Normal bir kişinin idrarının görünüşü, yoğunluğu ve içerdiği maddeler belirli şekillerde olur. Normalden farklı olarak görülen idrar çeşitli hastalıkların habercisidir. İdrara yansıyan anormallikler, geçmişten bugüne kadar hastalıkların teşhisinde kullanılmıştır. Örneğin, idrarın renginin koyulaşması gibi basit bir gözlem bile doktor olmadan vücudun susuz kaldığını anlamaya yeterlidir. İdrar tetkiki, sağlık durumunun değerlendirilmesi için rutin yapılan kontroller esnasında, gebelik kontrollerinde, cerrahi ameliyatların öncesinde her şeyin yolunda olup olmadığının anlaşılması için yapılır ve daha sonra müdahale gerektirebilir.

İdrar tetkiki, herhangi bir hastalığın teşhisinin konulmasında yardımcı olur. Karın ağrısı, sırt ağrısı, bel ağrısı, idrar yaparken ağrı, sık sık idrara çıkma, idrarda kan gibi belirtilerin olduğu durumlarda, hastalıklara bir sonuç koymak amacıyla idrar tetkiki yapılır. Gerek ameliyat gerek ilaç tedavisine başlanabilir veya doktorumuzun belirlediği hastalığın takibi için idrar tetkiki yapılır. İdrarda belirti gösteren ve bir hastalığın teşhisi konduktan sonra hastalığın tedavisinin ve takibinin yapılması için idrar tetkiki doktor tarafından istenir. İdrar tetkiki yapıldıktan sonra, sonuçların değerlendirilmesi de gerekmektedir.

İdrar, 100'den fazla testin yapılabileceği bir vücut sıvısıdır. Örneğin, bir kadının gebe olup olmadığını en kolay şekilde anlamak için bir miktar idrar kullanarak eczaneden alınan bir hamilelik testi kullanılabilir. Bunun yanı sıra, idrar tetkiki sayesinde makroskobik analiz yapıldığında alınan sonuç oldukça açıklayıcı olabilir. Normalde idrarın rengi açık sarı ile koyu sarı arasında değişir. Anormal durumlarda ise birçok yiyecek ve ilaç idrarın rengini değiştirebilir. Uzun dönem böbrek rahatsızlıklarında ve kontrolsüz şeker hastalığında idrar renksiz olabilir. Vücut susuz kaldığında idrarın rengi koyu sarıya dönerken, idrarda kan bulunması durumunda idrarın rengi kırmızı olur. Bu durumda doktor hemen tedaviye başlar. İdrar tetkiki günümüzde otomatik cihazlarla yapılmaktadır, bu nedenle tetkik sonucu çok kısa sürede elde edilir.

İdrar tetkiki, böbrek hastalıklarında, böbrek yetmezliği ve benzeri problemlerde önemli bilgiler oluşturabilir. Normal bir idrarın rengi soluk sarı ile koyu sarı arasında olmalıdır. Bulanık idrar, aşırı hücre veya protein bulunmasından dolayı olabilir ve bu durumda başka testlere de başvurulabilir. Örneğin, idrar enfeksiyonlarında idrar bulanık olur. Bu nedenle idrar tetkiki sürekli beklememiş ve yeni alınmış olmalıdır. İdrarın genellikle aromatik bir kokusu vardır. Bazı hastalıklarda idrarın kokusu değişik olabilir. Örneğin, idrar yolu enfeksiyonlarında kötü kokulu idrar görülebilir. Bazı metabolik rahatsızlıklar da idrar kokusunun tanı koyulmasına yardımcı olabilir. Genellikle rutin idrar analizi için idrar temiz, kuru ve mümkün olduğunca steril bir kaba alınmalıdır. Her iki cinste de üretra ağzı ılık suyla silinerek, kurutulduktan sonra steril hale getirildiğinde ilk idrar dışarı yapılır ve geriye kalan idrar analiz için alınır. İdrar kontrolü gelişmemiş bebek ve küçük çocuklarda yapılacaksa, tüp ya da idrar torbası bağlanarak idrar örneği alınmalıdır. Genel olarak rutin idrar tetkiki sabahları tercih edilir, yani aç karnına idrar daha iyi sonuç verir.